Çerkizov bazarının bağlanması etrafında gedan proseslar barede

15 ilden artıqdır fealiyyetde olan ve azerbaycanlı iş adamı Telman İsmayılova mexsus artıq 29 iyunda bağlanmış Çerkizov bazarı ile bağlı prosesler, bu ticaret merkezinin gelecek taleyi etrafında müzakireler hele de davam etmekdedir. Sanitar normalarının kütlevi şekilde pozulmasına esas getiren Moskva hökumeti bu bazarın fealiyyetini dayandırmış, neticede burada işleyen on minlerle insan işsiz qalmış, onlara külli miqdarda maddi ve menevi ziyan deymişdir. Qeyd edek ki, bu bazarda çalışanlar arasında çinliler, türkiyeliler, vyetnamlılarla yanaşı, azerbaycanlılar da üstünlük teşkil edirdi.

Bazar etrafında yaranmış veziyyet vetendaşları burada çalışan bezi ölke resmilerini de narahat etmeye başlamış ve bunun neticesi olaraq Çinden Moskvaya bu mesele ile elaqedar 26 neferden ibaret xüsusi nümayende heyeti teşrif buyurmuşdu. Nümayende heyetinin rehberi, Çin Kommersiya Nazirliyinin Avropa meseleleri üzre departamentinin direktor müavini Lin Tszi Rusiya hüquq-mühafize orqanlarının qaçaqmalçılıqla mübarize aparmasını anlayışla qarşıladıqlarını, amma bununla beraber, Moskvanın en böyük bazarının bağlanmasından narahat olduqlarını bildirmişler. Nümayende heyetinin narahatlığı anlaşılandır. Bele ki, Pekinde düşünürler ki, bazarın bağlanması Rusiyaya idxal olunan Çin mehsullarının faktiki olaraq azalmasına ve neticede mehsulunu buraya yönelden bir çox müessiselerin bağlanmasına getirib çıxara biler. Çin terefi Çerkizov bazarında 5 milyard dollar hecminde mallarının qaldığını iddia edir. Rusiya terefi ise 6 min konteynerde 2 milyardlıq dollar deyerinde qaçaqmalçılıq yolu ile bazara getirilmiş çin mallının aşkar olunduğunu bildirir. Türk informasiya agentliklerinin bildirdiyine göre, burada, hemçinin, 5 minden artıq türk firması fealiyyet gösterirdi ve onların da 2 milyard dollar deyerinde malı qalıb. Veziyyet artıq Türkiye resmilerini de herekete keçmeye vadar edir. Bele ki, yaranmış veziyyete münasibet bildiren Deri hazır paltarçılar derneyinin rehberi Ramazan Xezer mesele etrafında Türkiye baş nazirinin Rusiya ile danışıqlara başlamasının vacibliyini öne çekib.

Ümumiyyetle, Çerkizov bazarı etrafında geden prosesler bu hadiselerin böyük maraqların olduğundan xeber verir. Bele ki, bazar bağlanmazdan evvel satıcılar bu barede melumatlandırılmalı, onların sahib olduqları malların bazardan çıxarılmasına imkan yaradılmalı ve diger bazarlarda onlara ticaret yerleri teklif edilmeli idi.

Rusiyanın resmi orqanlarının verdiyi melumata göre, Çerkizov bazarında işleyenlerin böyük ekseriyyeti çinlilerdir. Ekspertlerin hesablamalarına göre, bazarda 100 mine yaxın insan çalışır ki, bunların da texminen 85 faizini çinliler teşkil edir. Çin resmilerinin narahatlığı da bir terefden mehz bununla bağlıdır. Yerde qalan 15 faizin cemi 10-12 faizi ise soydaşlarımızdan ibaret idi. Bu da reqemle hardasa 1500-1700 nefer edir. Ümumiyyetle, Çerkizov bazarında emek fealiyyeti ile meşğul olan insanların sayı ile KİV-e müxtelif menbelerden ferqli melumat sızdırılır. Bele ki, Rusiyanın Federal Miqrasiya Xidmetinin resmileri bazarda cemi 14,3 min neferin işlediyi, onlardan da 3 min neferin ecnebi olduğunu bildirirler. Moskva şeherinin Gigiyena ve Epidemiologiya Merkezinin verdiyi melumata göre, bazarda çalışan 8 min insanın tibbi müayineden keçmiş, 40 min bazar işçisinin hele de müayineden keçmemişdir.

Çerkizov bazarı ile yanaşı İzmaylov bazarı ile elaqedar müxtelif narahat doğuracaq melumat dolaşmaqdadır. Bele ki, cari ilin dekabr ayında sonra bazarın müxtelif yerleri planlı şekilde sökülmesi ve burada ticaret merkezlerinin tikilmesi ile bağlı planların olduğu bildirilir. Bu da , tebii ki, bizi narahat etmemeye bilmez, çünki burada işleyenlerin böyük ekseriyyeti mehz soydaşlarımızdır.

Bu bazarda çinliler xüsusi çekiye malik olduğundandır ki, Pekin resmileri de meseleye xüsusi münasibet besleyir. Çünki ekser mallar Çinden getirildiyinden, bazarın bağlanmasının, tebii ki, bu ölkenin iqtisadiyyatına müeyyen derecede tesiri olacaq. Rusiya hökumetinin bazarı bağlamaqda başlıca hedefi, görünür, çinlilerdir. Rusiyanın Baş naziri V. Putin defelerle vurğulamışdır ki, ölkede milyonlarla qeyri-leqal yaşayır ki, ekspertlerin bildiklerine göre, bunların da böyük ekseriyyeti çinlilerdir. Bazar etrafında geden hadiselerin sebeblerinden biri de budur.

Lakin xoşa gelmeyen odur ki, bazarın bağlanması orada işleyen minlerle insanın hüquqlarının kobud şekilde pozulması müşayiet olunur. Bu yolverilmezdir. Tebi ki, istenilen vetendaşımız Rusiya erazisinde olarken oranın qanunlarına hörmetle yanaşmalıdır. Bu bir aksiomdur. Azerbaycanın buradakı diplomatik nümayendeliyi de tedqiqatların aparılması sahesinde müvafiq qurumlara müeyyen kömeklik göstere biler. Çünki bu bizim ölkemizin imici ile bağlı olan meseledir. Azerbaycanlılarla bağlı menfi reyin formalaşmasına imkan vermemeliyik. Neqativ hallar varsa, özümüz bununla mübarize aparmalıyıq. Habele, bezi qurumlar terefinden vetendaşlarımızın bu ve ya diger hüquqları pozulubsa, hemin iş de sefirlik seviyyesinde nezarete götürülmelidir. Ortalıqda bazarda işleyenlerin kompensasiya meselesi de var. Bu da hüquqi müstevide tenzimlenmelidir. Hüquqpozmalarla bağlı ciddi siqnallar varsa, bizim resmiler terefinden de bele addımlar atılmalıdır. Lakin bununla yanaşı Rusiya hökumeti de orada emek fealiyyeti ile meşğul olan yüz minlerle miqrantın hüquqlarının temin olunması istiqametinde emeli işler görmelidir.

Yeri gelmişken Moskvada seferde olan Çin nümayende heyetinin ölkenin bir sıra resmi daireleri ile keçirdikleri görüşler öz behresini vermişdir. Bele ki, qeyri-qanuni ticaretle, gömrük qaydalarından yayınmaqla mal idxalı ve s. meselelerle bağlı iş planının hazırlanması ile elaqedar razılıq elde olunmuşdur. Bundan başqa, Moskva hökumeti bağlanmış bazarda malı olan sahibkarlara malların daşınması, bununla elaqedar fövqelade yardım merkezlerinin yaradılması, çinli sahibkarlara onların malların yerleşdirilmesi ve standartlaşdırılmış bazarın yaradılması meqsedile pulsuz hüquqi yardımın gösterilmesi istiqametinde ciddi addımlar atmışdır.